ကျွန်ုပ်တို့၏ စိတ်ခံစားမှုနှင့် ကျွန်ုပ်တို့ပြောသော ဘာသာစကား- ဆက်စပ်မှုရှိပါသလား။

ကျွန်ုပ်တို့၏စကားသည် တွေးခေါ်မှုနှင့် တိုက်ရိုက်သက်ဆိုင်သည်။ ဆိုဗီယက် စိတ်ပညာရှင် Lev Vygotsky ပင်လျှင် လူသားတွင် မွေးဖွားလာသော စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဆက်သွယ်မှု၏ အမြင့်ဆုံးပုံစံများသည် တွေးခေါ်မှု၏အကူအညီဖြင့် ယေဘူယျအားဖြင့် အဖြစ်မှန်ကို ထင်ဟပ်နေသောကြောင့်သာ ဖြစ်နိုင်သည်ဟု ဆိုပါသည်။

ဘာသာဗေဒဆိုင်ရာ ပတ်ဝန်းကျင်တစ်ခုတွင် ကျွန်ုပ်တို့ ကြီးပြင်းလာရာ ကျွန်ုပ်တို့သည် ကျွန်ုပ်တို့၏ ဘာသာစကားတွင် တွေးခေါ်ကာ၊ ၎င်း၏အဘိဓာန်မှ အရာဝတ္ထုများ၊ ဖြစ်ရပ်ဆန်းများနှင့် ခံစားချက်များအတွက် အမည်များကို ရွေးချယ်ကာ၊ ကျွန်ုပ်တို့၏ ယဉ်ကျေးမှုဘောင်အတွင်းမှ မိဘများနှင့် “ဆွေမျိုးသားချင်းများ” ထံမှ စကားလုံးများ၏ အဓိပ္ပါယ်ကို လေ့လာပါ။ ဆိုလိုသည်မှာ ကျွန်ုပ်တို့အားလုံးသည် လူသားများဖြစ်ကြသော်လည်း၊ ဥပမာ၊ စိတ်ခံစားမှုနှင့်ပတ်သက်သော ကွဲပြားသော အယူအဆများ ရှိကောင်းရှိနိုင်သည်။

“မင်း သူ့ကို နှင်းဆီလို့ ခေါ်ပေမယ့် အနည်းဆုံးတော့ မဟုတ်ဘူး…”

မတူကွဲပြားသော ယဉ်ကျေးမှုရှိသူများအနေဖြင့် ကျွန်ုပ်တို့သည် အခြေခံစိတ်ခံစားမှုများဖြစ်သည့် ကြောက်ရွံ့မှု၊ ဒေါသ သို့မဟုတ် ဝမ်းနည်းမှုဟု မည်သို့ယူဆကြသနည်း။ အလွန်ကွဲပြားသည်ဟု Otago တက္ကသိုလ်မှ သုတေသနလုပ်ဖော်ကိုင်ဖက် ဒေါက်တာ Joseph Watts မှ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ကွဲပြားသော စိတ်ခံစားမှုဆိုင်ရာ အယူအဆများကို လေ့လာရန် ပရောဂျက်တစ်ခုတွင် ပါဝင်သူတစ်ဦးက ပြောကြားခဲ့သည်။ ပရောဂျက်၏ သုတေသနအဖွဲ့တွင် University of North Carolina (USA) မှ စိတ်ပညာရှင်များနှင့် Max Planck Institute for Natural Science (Germany) မှ ဘာသာဗေဒပညာရှင်များ ပါဝင်သည်။

သိပ္ပံပညာရှင်များသည် အဓိကဘာသာစကားမိသားစု 2474 နှင့်သက်ဆိုင်သောဘာသာစကား 20 မှစကားလုံးများကိုစစ်ဆေးခဲ့သည်။ တွက်ချက်မှုဆိုင်ရာချဉ်းကပ်နည်းကိုအသုံးပြု၍ ဝေါဟာရဆိုင်ရာဆက်စပ်သဘောတရားများကိုဖော်ပြရန် ဘာသာစကားများသည် တူညီသောစကားလုံးကိုအသုံးပြုသည့် “colexification” ၏ပုံစံများကို ဖော်ထုတ်ခဲ့ကြသည်။ တစ်နည်းဆိုရသော် သိပ္ပံပညာရှင်များသည် အယူအဆတစ်ခုထက်မကသော စကားလုံးများကို စိတ်ဝင်စားခဲ့ကြသည်။ ဥပမာအားဖြင့်၊ ပါရှန်ဘာသာတွင် တူညီသောစကားလုံးပုံစံ “ænduh” ကို ဝမ်းနည်းခြင်းနှင့် နောင်တရကြောင်းဖော်ပြရန် သုံးသည်။

ဝမ်းနည်းခြင်းနဲ့ ဘာသွားလဲ?

ကြီးမားသော ပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်းမှုကွန်ရက်များကို ဖန်တီးခြင်းဖြင့် သိပ္ပံပညာရှင်များသည် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ဘာသာစကားများစွာတွင် အယူအဆများနှင့် ၎င်းတို့၏ အမည်ပေးစကားလုံးများကို ဆက်စပ်နိုင်ခဲ့ပြီး ဘာသာစကားအမျိုးမျိုးဖြင့် စိတ်ခံစားမှုများကို ရောင်ပြန်ဟပ်ပုံတွင် သိသာထင်ရှားသော ကွဲပြားမှုများကို တွေ့ရှိခဲ့ကြသည်။ ဥပမာအားဖြင့်၊ Nakh-Dagestan ဘာသာစကားများတွင် "ဝမ်းနည်းမှု" သည် "ကြောက်ရွံ့ခြင်း" နှင့် "စိုးရိမ်ပူပန်မှု" တို့နှင့်အတူ တွဲနေပါသည်။ အရှေ့တောင်အာရှရှိ Tai-Kadai ဘာသာစကားများတွင် “ဝမ်းနည်းခြင်း” ဟူသော အယူအဆသည် “နောင်တ” နှင့် နီးစပ်ပါသည်။ ဤသည်မှာ စိတ်ခံစားမှု၏ သဘောတရားရေးရာ၏ စကြာဝဠာသဘောသဘာဝနှင့် ပတ်သက်သော ယေဘူယျ ယူဆချက်များအား မေးခွန်းထုတ်စေသည်။

မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ စိတ်ခံစားမှု၏ သဘောတရားပြောင်းလဲမှုတွင် ၎င်း၏ကိုယ်ပိုင်ဖွဲ့စည်းပုံရှိသည်။ နီးစပ်သော ပထဝီဝင်အနေအထားအရ ဘာသာစကားမိသားစုများသည် တစ်ခုနှင့်တစ်ခု ပို၍ဝေးကွာသောအရာများထက် စိတ်ခံစားမှုအပေါ် “အမြင်များ” တူညီကြသည်ကို တွေ့ရှိရသည်။ ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော အကြောင်းအရင်းမှာ ဤအုပ်စုများကြားတွင် တူညီသော မူလဇစ်မြစ်နှင့် သမိုင်းဆိုင်ရာ ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုသည် စိတ်ခံစားမှုများကို ဘုံနားလည်မှုဆီသို့ ဦးတည်သွားစေသောကြောင့် ဖြစ်သည်။

လူသားအားလုံးအတွက် ဘုံဇီဝဖြစ်စဉ်များမှ ပေါက်ဖွားနိုင်သော စိတ်ခံစားမှုဆိုင်ရာ အတွေ့အကြုံများ၏ စကြာဝဠာဒြပ်စင်များ ရှိကြောင်း သုတေသီများက တွေ့ရှိခဲ့သည်၊ ဆိုလိုသည်မှာ လူတို့၏ စိတ်ခံစားမှုများကို ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ဖြင့်သာမက ဇီဝဗေဒအရပါ ပုံဖော်သည်ဟု သုတေသီများက တွေ့ရှိခဲ့သည်။

ပရောဂျက်၏ အတိုင်းအတာ၊ နည်းပညာဆိုင်ရာ ဖြေရှင်းချက်အသစ်များနှင့် ချဉ်းကပ်မှုများသည် ဤသိပ္ပံနည်းကျ ဦးတည်ချက်တွင် ဖွင့်လှစ်မည့် အခွင့်အလမ်းများကို ပိုမိုကျယ်ပြန့်စွာ ကြည့်ရှုနိုင်စေသည်။ Watts နှင့်သူ၏အဖွဲ့သည် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာအခြေအနေများ၏ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်တွင် ယဉ်ကျေးမှုကွဲပြားမှုများကို ထပ်မံရှာဖွေရန် စီစဉ်နေပါသည်။

အမည်မသိခံစားချက်များ

ဘာသာစကားနှင့် ယဉ်ကျေးမှု ကွဲပြားမှုများသည် တစ်ခါတစ်ရံတွင် ကျွန်ုပ်တို့၏ စကားဝိုင်းအဘိဓာန်တွင် သီးခြားအရာတစ်ခုအဖြစ် အထီးကျန်ခြင်းကိုပင် အသုံးမချတော့သည့် ခံစားချက်အတွက် အသုံးအနှုန်းတစ်ခု ရှိနေနိုင်သည်။

ဥပမာအားဖြင့်၊ ဆွီဒင်ဘာသာစကားတွင် “resfeber” ဆိုသည်မှာ ခရီးမထွက်မီ ကျွန်ုပ်တို့တွေ့ကြုံရသည့် ပူပင်သောကနှင့် ပျော်ရွှင်ဖွယ်မျှော်လင့်ချက်နှစ်ခုလုံးကို ဆိုလိုသည်။ စကော့လူမျိုးများသည် လူတစ်ဦးအား အခြားသူများအား မိတ်ဆက်ပေးသောအခါတွင် ကျွန်ုပ်တို့တွေ့ကြုံခံစားရသည့် ထိတ်လန့်မှုများအတွက် အထူးအသုံးအနှုန်းဖြစ်သော "တပုတ်" ကို ပေးခဲ့ပါသည်။ ရင်းနှီးတဲ့ခံစားချက်ပဲ မဟုတ်လား?

ကျွန်ုပ်တို့သည် အခြားတစ်ယောက်အတွက် ခံစားရသော အရှက်ကွဲမှုကို တွေ့ကြုံခံစားရန်၊ ၎င်းတို့နောက်တွင်၊ ကျွန်ုပ်တို့သည် “စပိန်ဘာသာစကားတွင် အရှက်ကွဲခြင်း” ဟူသော စကားစုကို စတင်အသုံးပြုခဲ့သည် (စပိန်ဘာသာစကားတွင် သွယ်ဝိုက်အရှက်ရစေမည့် ၎င်း၏ကိုယ်ပိုင်စကားစုဖြစ်သည် – “vergüenza ajena”)။ စကားမစပ်၊ Finnish တွင် ထိုကဲ့သို့သော အတွေ့အကြုံအတွက် နာမည်တစ်ခုလည်း ရှိသည် - "myötähäpeä" ။

ထိုသို့သော ကွဲပြားမှုများကို နားလည်ရန်မှာ သိပ္ပံပညာရှင်များအတွက်သာမကဘဲ အရေးကြီးပါသည်။ အလုပ်တွင်ဖြစ်စေ ခရီးသွားနေစဉ်တွင်၊ ကျွန်ုပ်တို့အများစုသည် မတူညီသောဘာသာစကားပြောတတ်သည့် အခြားယဉ်ကျေးမှုကိုယ်စားလှယ်များနှင့် ဆက်သွယ်ရမည်ဖြစ်သည်။ တွေးခေါ်ပုံ၊ ဓလေ့ထုံးတမ်း၊ ကျင့်ဝတ်စည်းကမ်းများနှင့် စိတ်ခံစားမှုဆိုင်ရာ သဘောတရားဆိုင်ရာ ခံယူချက်တို့ကိုပင် ကွဲပြားစွာနားလည်ခြင်းသည် အထောက်အကူဖြစ်စေနိုင်ပြီး အချို့သောအခြေအနေများတွင် အဆုံးအဖြတ်ပေးနိုင်သည်။